Onvermijdelijk

Van de Hongaars-Amerikaanse historicus John Lukacs had ik al wel vaker gehoord, maar ik las nog niet eerder een boek van hem. Nu dan zijn Langs kromme lijnen - zes resterende vragen over de Tweede Wereldoorlog, dat onlangs rechtstreeks van het manuscript vertaald is en pas later in andere landen verschijnt. In het voorwoord van dit boek geeft Lukacs aan min of meer de volgende vragen te beantwoorden: 1) Was de Tweede Wereldoorlog onvermijdelijk? 2) Was de deling van Europa onvermijdelijk? 3) Was Hitler onvermijdelijk? 4) Was het maken van de atoombom onvermijdelijk? 5) Was de oorlog van Amerika tegen Duitsland onvermijdelijk? 6) Was de Koude Oorlog onvermijdelijk? Niet alle vragen worden eenduidig en helder beantwoord naar mijn idee; daarvoor waren de kwesties soms ook te complex. Maar dat is wel waar dit boek in slaagt: deze complexe kwesties uiteen rafelen. Zo kernachtig als Sebastian Haffner schrijft Lukacs niet, maar zijn inzichten zijn zeer de moeite waard. Wanneer je zijn analyses leest waarin hij duidelijk maakt dat Hitler in mei-juni 1940 bijna de oorlog gewonnen had, komen er wel enkele aanvullende vragen op: a) Waarom viel Hitler in april en mei 1940 eigenlijk West-Europa aan terwijl hij geenszins overtuigd kon zijn ook Engeland op de knieën te kunnen krijgen? Zijn focus was toch altijd op het oosten gericht? b) Waarom liet Hitler de ontsnapping van Duinkerken toe? Enfin, hoe meer je over het onderwerp leest, hoe meer aanvullende kennis je nodig hebt.